Tiroit Bezi Hastalıkları ve Cerrahi Tedavisi

Tiroit bezi vücudun çalışmasının düzenlenmesine yardımcı olan önemli bir bezdir. Farklı hastalıklar tiroit bezini etkilemektedir. Bu hastalıklar oldukça yaygındır ve bir çoğu kolayca tedavi edilebilir.

Bu bez boynun ön tarafında adem elması denen çıkıntının hemen altında yerleşmiş kelebek şeklinde bir organdır. Soluk borusunu kısmen sarar. Paratiroit olarak bilinen ve kalsiyum metabolizmasını düzenleyen küçük bezlerle yakın komşuluğu vardır.  Bezin her iki yanından ses tellerine giden iki adet önemli sinir geçer. Bu sinirler ses tellerinin hareketini kontrol eder.

Tiroit bezinin ana fonksiyonu vücut fonksiyonları esnasında ne kadar enerji gerektiğini düzenler. Yani metabolizmayı ayarlar. Tiroit hormonu yapımı için iyot kullanılır. Tiroit bezinin çalışmasını da ‘tiroidi uyaran hormon’ aracılığıyla kafatasının hemen altında yer alan ‘pituiter bez’ olarak bilinen küçük bir bez düzenler. Bu hormon tiroit hormonu salınmasını uyarır.

TİROİT BEZİNİN AZ ÇALIŞMASI(HİPOTİROİDİ)

Tiroit bezinin yeterli hormon oluşturmamasından kaynaklanır. Metabolizma yavaşlar. Bunun anlamı yorgunluk hissi, yavaş düşünme ve depresyon gibi bulguların oluşmasıdır. Hasta kolaylıkla kilo alır ve normal ısısını korumada güçlük çekeceği için kolay üşür. Kabızlık ve adet düzensizlikleri, cilt, saç ve tırnakların kuru olması ve kolayca kırılması gibi bulgular oluşur.

Yetişkinler de hipotiroidinin en sık nedenlerinden biri ‘Hashimato Tiroiditi’ denilen hastalıktır. Bu hastalıkta vücudun immun sistemi tiroit bezini yabancı bir doku olarak algılar ve ona saldırır. Bu saldırı sonucu tiroit bezi hasar görür ve sonuç hipotiroididir. Pituiter bezde oluşan bazı tümörler ‘tiroit bezini uyaran hormon’ salınmasını azaltarak hipotiroidiye neden olabilir.

TİROİT BEZİNİN ÇOK ÇALIŞMASI(HİPERTİROİDİ)

Tiroit bezi’nin fazla hormon salgılaması durumudur. Bu kişiler aşırı sinirli ve gergindir. Kalp hızı artar , kalp düzensiz çalışabilir ve  kan basıncı normalin üzerine çıkabilir. Kişi çok yemek yemesine karşın kilo kaybeder. Hipertiroidili hastalar kendilerini yorgun, sinirli, hiperaktif ve hava soğuk olmasına karşın sıcak hissedebilirler. Diğer bulguları adetlerin kısa ve az sürmesi, barsak harketlerinde artış ve saç kaybıdır.

‘Graves hastalığı’  olarak bilinen bezin normalden fazla hormon salgıladığı bir hastalıkta aynı zamanda eksoftalmus olarak ta bilinen gözlerin dışa doğru çıkması durumu da ortaya çıkabilir. Bazen de tiroit bezi içindeki bir nodül fazla tiroit hormonu salgılanmasına neden olur.

NODÜLLER

Tiroit bezinde tümör, kistler ve kanserler nodül denen yumrular şeklinde görülebilir. Bu yumrulara nodül adı verilir. Çok büyük bir çoğunluğu iyi huyludur. Kanser değildir. Yine çok büyük bir çoğunluğu fazladan tiroit hormonu salgılamaz.

TANI

Tiroit hastalıklarının tanısı hastanın hikayesin alınması, bezin ve kalbin muayenesiyle başlar. Tiroit hormon düzeylerinin ölçülmesi için kan testi yapılacaktır. Tiroit bezinin iyot tutma derecesini anlamaya yarayan ‘radyoaktif iyot-tiroit sintigrafisi’ istenebilir. Bu test hem tiroit bezinin genel olarak çalışmasını hem de var ise nodüllerin çalışma düzeyini ölçer(sıcak-soğuk nodül). Diğer bir test ultrasondur. Özellikle nodüllerin yeri, büyüklüğü ve yapısı konusunda bilgi veriri. Eğer şüpheli bir durum varsa ince bir iğneyle biopsi yapılıp incelemeye gönderilir.

TEDAVİ ŞEKİLLERİ

Bir çok hipotiroidi vakası ağızdan tiroit hormonu verilerek tedavi edilir. Tiroit bezinin çok çalıştığı durumlarda tiroit bezinin fazla hormon yapmasını engelleyici, kalp hızını düzenleyici ilaçlar kullanılır. Bazı hastalarda tiroit bezi fonksiyonlarını tama yakın ortadan kaldıran radyoaktif iyot tedavisi kullanılabilir. Bu tedavi sonrası ortaya çıkacak hipotiroidi ilaçlarla tedavi edilir.

AMELİYAT

Tiroit bezinin ameliyatları genel anestezi altında yapılır. Boyunda küçük bir(yaklaşık 7-8 cm) kesi yapılır. Ameliyat sonrası hastalar genellikle bir ya da iki gün hastanede yatırılır. Tiroit bezi ile ilgili yapılan bazı ameliyatlar şunlardır.

• Biopsi-lumpektomi: Tiroit bezinin küçük bir parçası çıkarılır.
• Lobektomi:Tiroit bezinin yarısı çıkarılır.
• Subtotal tiroidektomi: Geride çok küçük bir tiroit bezi bırakılır.
• Tama yakın(near-total) tiroidektomi: Geride bir gram ya da bir cm doku bırakılır.
• Total tiroidektomi: Tüm tiroit dokusu çıkartılır.

NEDEN TİROİT AMELİYATI YAPILIR ?

Tiroit ameliyat kararı en sık tiroit nodüllere yapılan iğne biyopsi sonucuyla alınır. İğne biyopsisinde aşağıdaki sonuçlar elde edildiğinde ameliyat endikasyonu vardır.

• Kanser tanısı
• Muhtemel kanser
• İyi huylu: Ancak büyüyor veya ağrı, yutma güçlüğü gibi yakınmalara neden oluyor.

Ameliyat hipertiroidi olgularında genellikle ilaç veya radyoaktif iyot tedavisi uygun olmayan ya da bu tedavilerle sonuç alınamayan hastalara uygulanır. Yine çok büyük ve çok sayıda nodülü olan hipertiroidi hastalarında ameliyat bir seçenektir.

TİROİT AMELİYATLARI ÖNCESİ HAZIRLIK

Diğer tüm ameliyatlarda olduğu gibi bazı kan testleri, 45 yaş üstünde veya gerekli durumlarda kalp elektrosu ve akciğer filmi istenecektir. Sesle ilgili bir sorunu olan hastalarda ameliyat öncesi ses telleri muayenesi gereklidir.  Bazı nadir görülen tiroit kanser tiplerinde(meduller tip) böbreküstü bezi, paratiroit bezi fonksiyonlarıyla ilgili testler yapılabilir.

AMELİYATIN RİSKLERİ NELERDİR ? 

Tiroit ameliyatlarının en önemli riskleri  şu şekilde sıralanabilir.

• Kanama
• Ses tellerinin fonksiyonunu sağlayan sinirin(rekürren sinir) yaralanması(ses kısıklığına neden olur).
• Paratiroit bezlerinin hasar görmesiyle kalsiyum seviyesinde bozukluk.

Bu komplikasyonlar genellikle çok geniş lenf nodu disseksiyonu yapılan kanser olgularında, ikinciye yapılan cerrahilerde ve bezin çok büyük olduğu olgularda oluşur. Ancak toplam olarak komplikasyon gelişme riski %2’den azdır.

NE KADAR TİROİT BEZİ ÇIKARTILMALIDIR ?

Ameliyat öncesi nasıl girişim yapılacağı ve nedenleri tartışılmalıdır. Papiller veya folliküler tip kanserlerin bir çoğunda(özellikle küçük olanlarda) total tiroidektomi tavsiye edilir. Bunun en önemli nedeni daha sonra uygulanacak radyoaktif tiroit tedavisinin etkinliğinin artmasıdır. Büyük tümörler(> 1.5 cm ve meduller tümörlerin tamamında tutulması muhtemel tüm lenf bezlerinin çıkarılması tavsiye edilir.

Çok büyük ya da çok sayıda nodülü olan kanser dışı olgularda eğer nodül tek taraftaysa o taraf lobunun çıkartılması yeterlidir. Diğer olgularda bezin tamamı ya da tamamına yakının çıkarılması önerilir.