Peptik Ülser Hastalığı
Peptik ülser nedir ?
Ülser kelimesinin anlamı açık yaradır. Peptik ise bu ülserin asit nedeniyle oluştuğunu belirtir. Tıpta bir ülserden bahsedildiğinde anlaşılan genellikle mide ve on iki parmak bağırsağında oluşan aside bağlı ülserler yani peptik ülser anlaşılır. Peptik ülserler genellikle ya mide de ya da on iki parmak bağırsağında oluşur. Bazen her iki ülser tipi aynı anda aynı kişide oluşabilir.
Neden ülser oluşur ?
En önemli iki nedeni Helicobacter pylori(H. P) adlı bakterinin oluşturduğu enfeksiyon ve non-stereoid antiinflamatuar (NSAİ)olarak bilinen ilaçlardır. HP bakterisi mide de yaşayan ve orada enfeksiyon oluşturur. Ülkemizde toplumun %70-80’inde pozitiftir. Bir kişide pozitif olması onun ülser olacağı anlamına gelmez ancak ülser gelişme riski artmış anlamına gelir. Bir kişide HP bakterisinin olup olmadığını saptamak için kullanılabilen endoskopik biopsi, kan testi ve nefes testi gibi değişik testler mevcuttur.
NSAİ ilaçlar genellikle ağrı tedavisinde kullanılan bir grup ilaçlardır. En bilinenenleri aspirin, ibuprofen, naproxen, ketorolac, oxaprozin’dir. Bu ilaçlar çok yaygın kullanılan ilaçlardır. Mide ve on iki parmak bağırsağının aside karşı koruyucu mekanizmalarını bozarak etki gösterirler. NSAİ ilaçların kullanım süresi ve dozu arttıkça ülser gelişme riski artmaktadır. Bu nedenle bu kişilerin bir asit düşürücü ilaçla birlikte bu ilaçları kullanmaları doğru olabilir(doktorunuzla konuşun).
Neler ülsere neden olmaz ?
Bu konuyla ilişkili çok fazla karmaşa vardır. Ancak aşağıda belirtilen nedenlerin ülser oluşumuna neden olmadığı bilinmektedir. Bu faktörler mideyi rahatsız edebilir ya da var olan bir ülsere ait yakınmaları arttırabilir ancak ülser oluşumuna neden olmazlar.
- Stres-heyecan
- Acı ve baharatlı yiyecekler
- Yağlı ve kızartılmış gıdalar
- Soğan sarımsak gibi gıdalar
Bu nedenle ülserli kişilerin takip etmeleri gereken özel bir diyet yoktur. Çok katı ülser diyetleri günümüzde geçerliliğini yitirmiştir.
Ülser ne gibi şikayetlere neden olur ?
Bir çok ülserli kişide belirgin bir yakınma olması gerekmez. Tüm karın ağrıları da ülser anlamına gelmez.
Ülserin en önemli bulguları kanama ve ağrıdır.
Ağrı genellikle karnın üst bölümünde oluşur. On iki parmak bağırsağındaki ülserlerde bu ağrı özellikle aç iken oluşur ve bir şey yemekle geçer. Gece ağrıyla hastayı uyandırabilir. Mide de oluşan ülserlerde ise ağrı yemekle ya da yemeklerden bir süre sonra ortaya çıkar.
Kanama çok az hissedilmeyecek düzeyde olabildiği gibi yaşamı tehdit edecek düzeyde de olabilir. Bazen kişi kansızlık yakınmalarıyla(halsizlik, çabuk yorulma gibi) başvurabilir. Kanama bazen büyük abdest renginin siyahlaşması(melena) şeklinde olabilir. Kanama geçiren bazen kırmızı veya kahve telvesi şeklinde kusabilir. Bu gibi yakınmalar olduğunda hastaneye başvurmanız uygun olacaktır.
Nasıl tanı konur ?
Peptik ülser hastalarının çoğunda yakınmalarının dinlenmesi ve hastanın muayenesi sonrası tanı konabilir. Bu hastalara tedavi düzenlenip tedavi verilen cevaba göre takipleri yapılabilir(tedaviden tanı).
Bazı hastalarda ilaçlı filim çekilebilir. Ancak tanı hassasiyeti çok yüksek değildir. Günümüzde en kolay ve kestirme yol gastroskopidir(ışıklı bir aletle midenin incelenmesi). Bu yöntemle ülser görülür, biyopsi alınabilir ve kanamalı hastalarda tedavi uygulanabilir.
Nasıl tedavi edilir ?
Peptik ülserlerin tamamı proton pompa inhibitörü(ppi) olarak bilinen mide asidini sıfırlayan ilaçlar kullanılarak yapılır. Ülkemizde bu gruptan çok sayıda ilaç vardır. Etkinlik açısından aralarında çok az fark bulunur. Bu ilaçların daha etkili olabilmeleri için yemekten 30-60 dakika önce alınmaları önerilir. Nadiren H2 reseptör blokeri denen bir başka grup ilaç, mide duvarını koruyucu ilaçlar ile de tedavi uygulanabilir.
Eğer neden NSAİ ilaç kullanımı ise hemen kesilmelidir. Ülkemiz açısından pozitifliği çok yüksek olduğundan HP bakterisini ortadan kaldıracak ilaçlarda tedaviye eklenmelidir.
Kanama ile başvuran hastalarda ilk denenecek tedavi endoskopi ile kanamayı durdurucu girişimlerdir. Bir grup hastada ameliyat gerekebilir.
Bu tedavi yaklaşımları ile bir kaç haftada ülserler iyileşir. Eğer iyileşmiyor ve tekrarlıyorsa HP bakterisinin ortadan kaldırılmasında bir sorun vardır ya da kişi tekrar enfekte olmuştur. Tekrarlayan olgularda kanser olasılığını ekarte etmek için(özellikle mide de) endoskopi yapılıp biyopsi alınması uygun olacaktır.
Peptik ülserlerin ameliyat ile tedavisi var mıdır?
Günümüzde gelişen ilaçlar ve hastalığın nedenin iyi anlaşılması sonucu peptik ülserin ameliyat ile tedavisi ancak komplikasyon gelişen olgularla sınırlıdır. Ameliyat ile tedavi edilecek hastalar şunlardır.
- Kanser şüphesi olan hastalar
- Kanam geçiren hastaların bir kısmı
- Darlık oluşmuş hastalar
- Delinme ile başvurmuş ülser hastaları
Ülserlerin ameliyat tedavisinde mide de asit salgılanmasını sağlayan sinirler kesilir ya da asit salgılayan hücrelerin bulunduğu alan çıkarılır. Bazen de her iki yöntemin kombinasyonu uygulanır.