,

Kabızlık

NORMAL SİNDİRİM FONKSİYONLARI

Sindirim sistemi ağızda başlayan ve anüste sonlanan ve yiyecekleri parçalayıp emilmelerini sağlayan bir tüp olarak düşünülebilir. Yiyecekler ilk olarak mideye girer, bazı sindirimi başlatan sıvılarla karışarak kısa bir sürede ince bağırsaklara  geçer. İnce bağırsaklar yaklaşık 6 metre uzunluğundadır ve emilmeye hazır hale gelmiş gıdaları duvarından geçerek kan dolaşımına katılır.

Yiyecekler kalın bağırsağa ulaştıklarında içindeki gıdalar emilmiş ve içlerinde bir miktar su kalmıştır. Kalın bağırsak içinde bu geriye kalmış materyal bağırsağın kasılmalarıyla  ilerler ve son kısım olan rektuma ulaşır. Kalın bağırsağın temel görevi sindirimden arta kalan materyal içindeki suyun emilmesidir. Eğer kasılmalar normal değilse kişinin dışkılama alışkanlığında değişiklik olacaktır.

NORMAL BAĞIRSAK ALIŞKANLIĞI(ÇALIŞMASI) NEDİR ?

Bağırsağın normal çalışması çok  fazla değişiklik gösterebilir. Fakat genellikle günde üç kere den hafta da üç kereye kadar değişiklik gösterebilir. Önemli olan sizin için normalin ne olduğudur. Sizin normalinizden olan sapmalar önemlidir.

KABIZLIK NEDİR ? 

Dışkılama sayısındaki azlıkla beraber dışkının kuru ve sert olması anlamına gelir. Bu durum genellikle bağırsak hareketlerinde ki yavaşlamaya bağlı olarak içeriğindeki suyun aşırı miktarda emilmesinden kaynaklanır. Aşağıdaki sorulardan bazıları kabızlığın ayırımında yararlı olacaktır.

  • Diyet, egzersiz, günlük rutin alışkanlığınızda, stres durumunuzda değişiklik var mı?

Normal rutininizde oluşacak bir değişiklik bağırsak çalışmasını da etkileyecektir.

  • Hangi ilaçlar kabızlık oluşturur ?

Demir içeren ilaçlar, narkotik ağrı kesiciler, değişik tansiyon ilaçları ve bazı ilaçlar kabızlık yapabilir.

  • Kabızlıkla beraber oluşan yakınmalar nelerdir?

Kabız kişilerde karın şişkinliği, dolgunluk  ve gerginlik hissi sık görülür. Aynı zamanda makatta basınç ve rahatsızlık olabilir. Karında gaz, şişkinlik ve dışkılama sonrası tam rahatlayamama sık görülen yakınmalardır.

NE ZAMAN DOKTORA GİTMELİYİM?

  • Bağırsak alışkanlığında her zamankinden farklılaşma
  • Kilo kaybı
  • Şiddetli karın ağrısı
  • Makattan kanama

Şeker hastalığı, tiroid bezi hastalıkları gibi durumlarda bağırsak alışkanlıklarını etkileyebilir.

NE GİBİ TESTLER YAPILMALIDIR?

Doktorunuz sorunun boyutunu anlamak için size bir çok soru soracak ve muayene yapacaktır. Size kalın bağırsağın ilaçlı filmi ya da endoskopi(kolonoskopi) önerebilir. Kolonoskopi ışıklı elastik bir alet ile kalın bağırsağın içinin incelenmesi anlamına gelir.

KABIZLIK SORUNUN NASIL ÇÖZEBİLİRİM ?

Düzenli ve sağlıklı beslenme ve çok su tüketmek önemlidir. Düzenli egzersiz programı düzenli bir kalın bağırsak alışkanlığı oluşumuna katkıda bulunur.  Kalın bağırsağınızın çağrılarına zamanında uyun. Dışkılama hissi geldiğinde oluşacak gecikme dışkıda sertleşmeye ve zorluğa neden olacaktır. Kabızlık sorununun en iyi çözümü liften(fiber) zengin beslenmedir. Üç temel nokta şöyledir.

  • Günlük 6-8 bardak sıvı
  • Egzersiz
  • Yüksek lifli gıda

LİF(FİBER) NEDİR ?

Lif  bitkilerin sindirilemeyen bölümüdür. İki çeşit lif vardır. Eriyebilen ve erimeyen. Eriyebilir lifler kalın bağırsaktaki bakteriler tarafından sindirilir. Bu grup lifler kan kolesterol düzeyini düşürmeye yardımcı olur. Erimeyen lifler ise kabızlıkta çok yararlıdır. Tam buğday ekmeği, diğer tahıllar ve elma armut gibi kabuklu gıdalardır.

NEDEN ÖNEMLİDİR ?

Lifler suyu tuttukları için dışkının yumuşak kalmasına neden olurlar ve bu nedenle materyal kolayca kalın bağırsak içinde hareket eder.

NE KADAR LİF TÜKETMELİYİM ?

Ortalama bir kişi diyet içerisinde 10-20 gram kadar günlük lif tüketmektedir. Kabız kişilerde hedef 30-35 gram olmalıdır. Gıdalarda değişik miktarlarda lif bulunmaktadır. Sebze, meyve, tam buğday ekmeği ve makarna en iyi örneklerdir. Beyaz pirinç yerine kahverengi pirinç kullanın(üç kat fazla lif içerir). Kepek en önemli lif kaynağıdır. Bir çok tahıl ürünü ve işlenmemiş gıdada bulunur. Yine ticari olarak elde edilen bir çok kepek ürünü vardır ve reçetesiz satılmaktadır.

Çok fazla sıvı tüketmeyi unutmayın. Hedef  günlük en az 1.5 litre olmalıdır.  Doğal kabızlık önleyici kuru erik, kayısı, lahana ve yeşil bitkiler yararlı olabilir.

KABIZLIK HAKKINDA DİĞER BİLİNMESİ GEREKENLER

En yaygın yanılgı fazla miktarda lifi alışkanlık yapacağı bilgisidir. Bu ürünler aşırı tüketildiklerinde gaz gibi istenmeyen yan etkileri olabilir. Olabildiğince ağızdan alınan kabızlık giderici ilaçlardan uzak durun.  Kahve ve sigaranın barsak hareketleri üzerine uyarıcı etkisi vardır. Ancak çok fazla tüketilirse normal hareketleri bozar  ve etkinlikleri azalır. Şiddetli durumlarda fitil ya da lavman şeklindeki ürünleri tercih edin.

TAVSİYE EDİLEN GIDALAR LİSTESİ

  • Tam buğday ekmeği (doğal kepekli ekmek): beyaz, kahverengi ya da kepek eklenmiş ekmek yerine düzenli olarak tam buğday ekmeği ya da taneli, çok kepekli, çok lifli beyaz ekmek ve yulaf ekmeği yiyin. Tam buğday unundan yapılmış kek, yulaflı sandviç ekmeği, pideyi de deneyebilirsiniz. Ekmek sizin için iyidir, bu yüzden bol bol yiyin.
  • Taneli ve yüksek lifli kahvaltılık gevrekler: Örneğin yulaf ezmesi, müsli, mısır gevreği. Her gün biraz tüketin.
  • Tam taneli un: eşit miktarlarda beyaz un ve tam buğday unu kullanmaya çalışın (unu elekten geçirmeyin). Hamur işlerinize ve ekmeklerinize daha çok su eklemeniz gerekecektir.
  • Bisküvi ve krakerler: beyaz undan yapılmış bisküvi ve krakerler yerine sindirimi kolay kepekli bisküvi, börek, yulaflı kek, yulaflı bisküvi ve tam taneli gevrekleri tercih edin.
  • Kahverengi pirinç pişirme süresi beyaz pirince göre daha uzundur, ama daha besleyicidir.
  • Tam buğday undan yapılmış makarna çeşitleri: örneğin spagetti, lazanya ve diğer makarnalar.
  • Baklagiller: kuru fasulye, mercimek, bezelye bu gruba girer. Kuru olanların ıslatılması ve kuvvetli ateşte en az 10 dakika boyunca kaynatılması gerekir. Bundan sonra önerilen sürede pişirilebilirler. Bunları çorbada ve tencere yemeklerindeki etin yerine kullanmaya çalışın. Soğutulduktan sonra salatalarda da kullanılabilirler.
  • Sebzeler: her gün biraz yiyin. İyi yıkayın ve hafifçe pişirilmiş ya da çiğ olarak tüketin. Yemeğinizin yanında ya da öğle yemeği olarak taze yapılmış salata yiyin. Patates çok yararlıdır, bolca yiyin (özellikle kabuklarıyla beraber).
  • Meyveler: Taze (iyi yıkanmış), kurutulmuş ya da doğal suyuyla kutulanmış olanları yiyin. Her gün biraz tüketin. Kuru erik ve erik hoşafı kabızlığı gidermede özellikle etkilidir. Kahvaltılık gevreklere ve sütlü tatlılara kurutulmuş meyve ekleyin ve hamur işlerinde kullanın.

Kabuklu yemişler ve çekirdekler: örneğin ayçiçeği çekirdeği. Ara da atıştırmak için ya da salata ve yemeklerde kullanabilirsiniz.